Cyflwyno arddangosfa unigol newydd gan yr artistiaid Cymreig-Ghanaaidd Anya Paintsil.

Yn ymchwilio i’r disgwyliadau cymhleth a roddir ar artistiaid Du o ran harddwch, treftadaeth a chynrychiolaeth; Mae Allanol Always yn herio’r pwysau problematig i ddarlunio ffigurau Duon trwy lens celfyddyd uchel Ewropeaidd, ac ymyleiddio hanes celf Affricanaidd a Charibïaidd.

Gan gofleidio Allanol Always fel gofod ar gyfer archwilio ac arbrofi artistig, mae’r sioe yn cynrychioli moment arwyddocaol yn siwrnai artistig Paintsil ac yn cyd-fynd â’i dychweliad parhaol i’w thref enedigol, Wrecsam yn ddiweddarach eleni. Gan ddatblygu corff cwbl newydd ac arbrofol o waith, bydd Paintsil yn arbrofi gyda deunyddiau a thechnegau newydd, gan gynnwys dulliau appliqué arloesol, cyfosodiadau tecstilau gan ddefnyddio ffabrigau wedi’u hailbwrpasu a ffabrigau gwastraff, a chyfres o gerfluniau annibynnol a grëwyd mewn cydweithrediad â’i phartner, y gwehydd Steven William. Mae’r gwrthrychau cerfluniol hyn, a ysbrydolwyd gan fytholeg Gymreig, yn gogwyddo tuag at haniaethu, gan archwilio themâu ffiguraeth gwrthun a’r grotesg.

Gan dynnu o’i phlentyndod yng Ngogledd Cymru, llên gwerin a thraddodiad Fante o decstilau ffigurol, mae Paintsil yn plethu technegau crefftau o’i hieuenctid – gwneud rygiau, appliqué a brodwaith llaw – â rhai o ddulliau steilio gwallt affro i greu portreadau beiddgar, gweadol. Gan gyfeirio at ddylanwad parhaus celf draddodiadol Gorllewin Affrica yn ei gwaith a’r iaith weledol sydd wedi’i gwreiddio yn ffurfiau masgiau pobl Kongo, doliau Aku’aba a Baneri Asafo, mae Paintsil yn ystyried y gwahaniaethau amlwg sydd ar waith lle mae artistiaid gwyn yn cael eu dathlu am dynnu llun o gelf Affricanaidd, wedi’u labelu fel ‘llwythol’ neu ‘gyntefig’ mewn ystyr rhamantaidd; tra bod artistiaid Du sy’n cyfeirio at yr un traddodiadau mewn perygl o gael eu camddehongli â hunan-wawdlun neu ddychan, sydd yn ei dro yn atgyfnerthu stereoteipiau niweidiol.

Trwy Allanol Always, mae Paintsil yn ceisio amharu ar y naratifau cyfyngol hyn, gan eiriol dros ddealltwriaeth ehangach a mwy cynhwysol o gelf Ddu y tu allan i baradeimau Eurocentric. Mae’r dewis o’r gair Cymraeg ‘Allanol’, sy’n cael ei gyfieithu i “tu allan” neu “allanol,” yn nheitl yr arddangosfa yn sôn am safle celf Affricanaidd fel “celf allanol” o fewn naratifau amlycaf hanes celf y Gorllewin, gweithred arall y mae Paintsil yn ei chydnabod ac yn ceisio ei herio’n uniongyrchol yn eu gwaith. Mae’r teitl hefyd yn atseinio gyda ffocws artistig Paintsil ar y tu allan i’r corff dynol a’i arwyddocâd wrth lunio profiadau unigol a chyfunol lle mae hi’n archwilio themâu hunaniaeth, cynrychiolaeth, a chymhlethdodau’r profiad benywaidd Du.

I Paintsil, mae goblygiadau’r teitl yn dra chynnil, oherwydd ar lefel bersonol mae “Allanol” yn adlais o’i phrofiad ei hun o aralloldeb fel artist a menyw o liw, lle hyd yn oed yn ei thref enedigol mae hi wedi teimlo ar brydiau yn ddieithryn yn llywio disgwyliadau cymdeithas a’i gweledigaeth artistig ei hun.

Mae sioe unigol Paintsil yn archwilio creadigrwydd a thrwydded creadigol o fewn y lluniad du, gan wahodd gwylwyr i ymgysylltu â’r gwaith ar eu telerau eu hunain. Wedi’i guradu mewn cydweithrediad â’r curadur annibynnol Lewis Dalton Gilbert, bydd rhaglen o ddigwyddiadau cymunedol yn Nhŷ Pawb yn cyd-fynd ag Allanol Always.

Am Anya Paintsil

Artist tecstilau Cymreig a Ghanaaidd yw Anya Paintsil sy’n byw ac yn gweithio yn Llundain a Glyn Ceiriog. Gan dynnu ysbrydoliaeth o’i phlentyndod yng Ngogledd Cymru, a’i thraddodiad hynafol, Fante o decstilau ffigurol, mae Paintsil yn cyfuno arferion crefft a ddysgwyd iddi yn blentyn ifanc; gwneud rygiau, appliqué a brodwaith llaw gyda thechnegau steilio gwallt affro i greu portreadau ar raddfa fawr. Mae ffigurau Paintsils yn archwilio posibiliadau a gwleidyddiaeth darluniau anghynrychioliadol o’r ffigwr Du.

Yn aml yn cael ei chamgymryd fel tanseiliad o ‘gyntefigaeth’, mae Paintsil yn fwriadol ac yn ymwybodol yn gwrthod gwreiddio ei gwaith yn y Canon Celfyddyd Gain Ewropeaidd, ac mae iaith weledol Paintsil yn dod o hyd i’w sail mewn Crefftau a Chelf traddodiadol Gorllewin Affrica – cerfiadau, cerfluniau pren, masgiau – gan gyfnewid y deunyddiau caled am feddal, wrth archwilio llafur rhywedd, yn enwedig llafur merched dosbarth gweithiol.

Gwnaeth Anya ei ymddangosiad cyntaf yn 1-54 Ffair Gelf Affricanaidd Gyfoes yn Llundain yn 2020, ac ers hynny mae Anya wedi derbyn diddordeb parhaus gan gasglwyr preifat a sefydliadau cyhoeddus. Mae caffaeliadau diweddar yn cynnwys Amgueddfa Stedelijk Amsterdam, Amgueddfa Genedlaethol Cymru, Oriel Whitworth, Manceinion a Chasgliad Celf y Merched ym Mhrifysgol Caergrawnt.